Wede wordt al vanaf het Neolithicum als verfstof gebruikt. Toch zijn concrete vondsten van de plant zeldzaam, niet alleen in Nederland maar in heel Europa. De vondst van honderden Romeinse zaadkapsels van wede tijdens een opgraving te Offem-Zuid is dan ook uniek en van groot belang.
Het gebruik van wede wordt genoemd in vroeg-Romeinse teksten, maar dan meestal in associatie met de Keltische en Germaanse samenlevingen van Noordelijk Europa. Naast het verven van textiel en andere voorwerpen, blijken de Kelten en Germanen wede-pigment ook te hebben gebruikt als lichaamsverf en voor verschillende rituele en medicinale doeleinden.
Foto van wede in bloei (bron: ijzertijdboerderijdongen)
De honderden zaadkapsel van wede zijn te Offem-Zuid gevonden in een pot die is aangetroffen in een waterput uit de eerste helft van de 2e eeuw na Chr. Deze waterput bestaat uit een beschoeiing van plaggen die op een wagenwiel met daaronder vier balken zijn gestapeld. Op het wagenwiel was een aardewerkdepositie van minimaal tien potten aanwezig, waaronder de pot met zaadkapsels van wede. Vermoedelijk gaat het om een (rituele) verlatingsdepositie. Gedacht kan worden aan een afscheidsritueel bij het buiten gebruik raken van de waterput en mogelijk het verlaten van het erf.
De pot met wede is ovaal en op de buitenzijde zijn druipsporen aanwezig. Ze zijn over de omgekeerde pot gegoten, vanaf de bodem naar de grootste diameter toe. De druipsporen zijn onderzocht op samenstelling. Daaruit is gebleken dat het een vloeistof van dierlijke oorsprong is, bijvoorbeeld bloed of lijm gemaakt van beenderen of vis. De zaadkapsels moeten als zaaigoed of als afval geïnterpreteerd worden, aangezien bij het verven met wede voornamelijk de bladeren gebruikt worden. Er zitten echter ook andere bijzondere vondsten in de pot die nergens anders op de nederzetting zijn gevonden. Het gaat bijvoorbeeld om brokken van verkoolde stengels en bladeren en intacte verkoolde bloemhoofdjes van een soort uit de Composieten-familie (Asteraceae). De inhoud van de pot is dan ook lastig te interpreteren. Mogelijk moet niet zozeer aan een functionele interpretatie gedacht worden maar werd juist deze verzameling van afval achtergelaten om de identiteit en de status van het huishouden tot uitdrukking te brengen.
Collega’s Annemarie Kooi en Radek Grabowski hebben een interessant artikel geschreven over de gevonden zaadkapsels van wede. Dit artikel is gepubliceerd in de Archeologische Kroniek Zuid-Holland De belangrijkste opgravingen en vondsten uit 2020.
