Gedeeld toilet opgegraven in Den Bosch

Plattegrond van de opgegraven toiletgebouwen met links het KPN terrein en rechts de Walstraat

Onze collega’s hebben een tijd geleden een gedeeld toilet opgegraven in Den Bosch. Het onderzoek is uitgevoerd op het voormalige KPN-terrein. Tijdens onderzoeken in de binnenstad vinden we regelmatig interessante gebouwen en bijgebouwen.

Gedeeld toilet opgegraven in Den Bosch

Tijdens de opgraving op het KPN terrein in Den Bosch is een reeks kamerwoningen gevonden. Deze bestaat uit een een set van vier losse kamers van ongeveer 17 tot 23 vierkante meter. Deze kamers zijn waarschijnlijk elk losse woningen geweest. Ook heeft er vermoedelijk een verdieping boven op gezeten met ook weer losse kamerwoningen. Er is aan de achterzijde van het perceel een toiletcomplex aangetroffen. Hierin stonden waarschijnlijk 4 toiletten die gedeeld werden door alle bewoners. De riolering van deze toiletten kwam uit in een grote betonnen beerput. Een vergelijkbaar gedeeld toilet in Den Bosch is eerder al aangetroffen aan de Walstraat. Ook hier was een perceel opgedeeld in verschillende kamerwoningen met achter het perceel een gedeeld toilet. Op de afbeeldingen is te zien dat er meerdere van deze reeksen kamerwoningen waren op de locatie van het KPN-terrein.

Kamerwoningen waren heel gebruikelijk

Dit soort woningen zijn niet uniek voor deze opgraving. Het kwam op meer plekken in Den Bosch voor, maar ook in andere steden was het een normale zaak. Dit soort woningen ontstonden al in de late middeleeuwen, maar beleefden een hoogtepunt in de 19e eeuw en werden tot in de tweede helft van de 20e eeuw nog gebruikt.  Omdat in een stad ruimte aan de straat beperkt en kostbaar was, werden dit soort kamercomplexen vaak aan een steeg of op een achterterrein gebouwd. Hierdoor ontstonden er al in de 19e eeuw een soort sloppen- of arbeiderswijken achter de hoofdstraten. Dit soort complexen zijn een beetje vergelijkbaar met bijvoorbeeld de huidige studentenhuizen, maar dan woont er in elke kamer een heel gezin.

Bron van informatie

Deze kamerwoningen zien we vaker bij stadsopgravingen, maar deze gedeelde toiletten vinden we maar zelden bij een opgraving. Een interessante vondst dus die ons veel kan vertellen over de leefomstandigheden en hygiëne van de armere stadsbewoners. Zo komen we stukje bij beetje steeds meer te weten over de vroegere inwoners van onze steden.