Een gedraaide knop van olifantsivoor.
Ivoor van een olifant! Deze bijzondere vondst uit een ver oord is tijdens het archeologisch onderzoek in Voorst (Gelderland) aangetroffen. Dit onderzoek is voorafgaand de aanleg van de rondweg om Voorst in 2017/2018 door BAAC uitgevoerd. Het gaat om een ivoren knop (zie foto) die is gevonden in een (afval)kuil. Deze kuil is gegraven door soldaten die tijdens de Tachtigjarige oorlog (1568-1648) gestationeerd zijn geweest in het nabijgelegen legerkamp.
Het object
De gedraaide knop lijkt onderdeel te zijn van een handvat van een zwaard of dolk, specifiek het stootstuk oftewel de pommel. De inkervingen aan de bovenzijde, waarmee de knop bevestigd kon worden aan de greep, zijn afgebroken. Mogelijk is het handvat in de hevigheid van een gevecht onherstelbaar beschadigd geraakt. Ruim 400 jaar later is de knop door een oplettende archeoloog gevonden in de afvalkuil.
Ivoor is vandaag de dag een omstreden goed. Er zijn slechts een handvol diersoorten ter wereld waarvan de tanden opgebouwd zijn uit ivoor. Hiervan is de olifant het best bekend, maar ook het nijlpaard, de walrus, de potvis en de narwal hebben ivoren tanden. Hoewel handel in ivoor momenteel in veel landen gelukkig verboden is, is dit in het verleden anders geweest. Ivoor is tijdens de late middeleeuwen en de eeuwen daaropvolgend massaal vanuit allerlei plaatsen ter wereld naar Nederland en Europa verscheept. Het materiaal is vanwege de massiviteit en veerkrachtigheid altijd al erg geliefd geweest bij ambachtslieden en kunstenaars. Uit ivoor kan (beter dan uit been of gewei) een breed scala aan voorwerpen gemaakt worden, variërend van alledaagse objecten tot uitvoerig gedetailleerde kunststukken.
Het onderzoek
Dr. Youri van den Hurk heeft de chemische samenstelling van het ivoren voorwerp uit Voorst in een specialistisch laboratorium in Cambridge (Engeland) onderzocht. Hij heeft vastgesteld dat het om olifantsivoor gaat. Dit heeft hij kunnen vaststellen met behulp van een innoverende techniek genaamd ZooMS (Zoöarcheologie door middel van Massa Spectrometrie). Helaas kan met deze techniek geen onderscheid gemaakt worden tussen de Afrikaanse en Aziatische olifant. De daadwerkelijke herkomst van het materiaal blijft daarom vooralsnog een raadsel.
